I. Phát ngôn lệch chuẩn, sai sự thật trên mạng xã hội là gì?

Phát ngôn lệch chuẩn là những lời nói, bài đăng, bình luận không phù hợp với chuẩn mực đạo đức xã hội hoặc vi phạm quy định pháp luật.

Sai sự thật là việc đưa ra, chia sẻ thông tin không đúng với thực tế, gây hiểu nhầm, làm nhiễu loạn thông tin trong cộng đồng.

Các biểu hiện thường gặp bao gồm:

• Bịa đặt, tung tin thất thiệt về cá nhân, tổ chức.
• Xuyên tạc, bóp méo thông tin chính thống.
• Đăng tải nội dung gây kích động, chia rẽ, mất đoàn kết.
• Phát tán tin đồn không kiểm chứng gây hoang mang dư luận.

II. Xử lý hành vi phát ngôn lệch chuẩn, sai sự thật trên mạng xã hội

1. Xử phạt hành chính

Theo quy định tại Nghị định 15/2020/NĐ-CP được sửa đổi, bổ sung bởi Nghị định 14/2022/NĐ-CP, hành vi chia sẻ thông tin sai sự thật trên mạng có thể bị xử lý như sau:

• Cung cấp, chia sẻ thông tin giả mạo, thông tin sai sự thật xâm hại đến quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân:
  ➔ Bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 20.000.000 đồng (theo khoản 1 Điều 101 Nghị định 15/2020/NĐ-CP, sửa đổi bởi Nghị định 14/2022/NĐ-CP).
• Đăng tải thông tin bịa đặt, gây hoang mang trong nhân dân, ảnh hưởng đến an ninh trật tự:
  ➔ Bị phạt tiền từ 20.000.000 đồng đến 30.000.000 đồng.
• Ngoài phạt tiền, người vi phạm còn bị buộc gỡ bỏ thông tin vi phạm.

2. Truy cứu trách nhiệm hình sự

Trong những trường hợp hành vi đăng tải thông tin sai sự thật trên mạng xã hội gây hậu quả nghiêm trọng, người vi phạm không chỉ bị xử phạt hành chính mà còn có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định pháp luật hiện hành.

Các tội danh thường được áp dụng gồm:

a) Tội vu khống (Điều 156 Bộ luật Hình sự 2015, sửa đổi 2017)

Người nào bịa đặt, loan truyền những điều biết rõ là sai sự thật nhằm xúc phạm nghiêm trọng danh dự, nhân phẩm của người khác hoặc gây thiệt hại đến quyền, lợi ích hợp pháp của họ, thì có thể bị xử lý về tội vu khống.

Khung hình phạt cụ thể:

• Phạt tiền từ 10 triệu đồng đến 50 triệu đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 2 năm, hoặc phạt tù từ 3 tháng đến 1 năm.
• Cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định
• Nếu phạm tội có các tình tiết tăng nặng như: phạm tội có tổ chức; lợi dụng mạng máy tính, mạng viễn thông, phương tiện điện tử để phạm tội; đối với nhiều người..., có thể bị phạt tù từ 1 năm đến 7 năm.

Lưu ý :

Việc sử dụng Facebook, TikTok, YouTube, Instagram, hoặc các nền tảng mạng khác để đăng tin bịa đặt, xuyên tạc danh dự, nhân phẩm người khác là hành vi thuộc dạng lợi dụng mạng máy tính, mạng viễn thông để phạm tội và sẽ áp dụng khung hình phạt tăng nặng.

b) Tội đưa hoặc sử dụng trái phép thông tin mạng máy tính, mạng viễn thông (Điều 288 Bộ luật Hình sự 2015)

Hành vi đưa lên mạng máy tính, mạng viễn thông những thông tin không đúng sự thật, xâm phạm đến quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân, cũng có thể bị xử lý theo Điều 288 Bộ luật Hình sự.

Các hình thức xử lý:

• Phạt tiền từ 30 triệu đồng đến 200 triệu đồng;
• Phạt cải tạo không giam giữ đến 3 năm;
• Phạt tù từ 6 tháng đến 3 năm.

Khung hình phạt tăng nặng (tù từ 2 năm đến 7 năm) áp dụng nếu:

• Gây thiệt hại về tài sản từ 200 triệu đồng trở lên;
• Làm lộ, làm mất, thay đổi, hủy hoại dữ liệu thuộc bí mật cá nhân, bí mật kinh doanh hoặc bí mật Nhà nước;
• Ảnh hưởng đến an toàn, an ninh quốc gia hoặc trật tự, an toàn xã hội.

Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 20.000.000 đồng đến 200.000.000 đồng, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm.

c) Các tội danh liên quan khác có thể áp dụng

Ngoài hai tội danh nêu trên, tùy từng trường hợp, hành vi phát ngôn sai sự thật còn có thể bị xem xét xử lý theo các tội danh khác như:

• Tội đưa tin giả gây hoang mang trong nhân dân (theo các tình tiết tăng nặng tại Điều 288);
• Tội làm nhục người khác (Điều 155 Bộ luật Hình sự) nếu hành vi mang tính xúc phạm nghiêm trọng danh dự, nhân phẩm qua mạng;
• Tội chống phá Nhà nước nếu phát ngôn sai sự thật nhằm tuyên truyền chống phá chính quyền, theo quy định tại các điều luật liên quan trong Bộ luật Hình sự.

III. Những lưu ý quan trọng khi sử dụng mạng xã hội

Để tránh rơi vào các tình huống pháp lý không mong muốn, người dùng mạng xã hội cần lưu ý:

• Xác minh tính chính xác của thông tin trước khi đăng tải hoặc chia sẻ.
• Không phát tán thông tin chưa được kiểm chứng, nhất là về các vấn đề nhạy cảm như dịch bệnh, thiên tai, chính trị, pháp luật.
• Tôn trọng danh dự, nhân phẩm và quyền riêng tư của người khác.
• Khi phát hiện tin giả, nên báo cáo với cơ quan chức năng để được xử lý đúng quy định.

Trên đây là toàn bộ tư vấn của chúng tôi, hy vọng rằng, những ý kiến tư vấn này, sẽ giúp làm sáng tỏ các vấn đề mà Quý vị đang quan tâm. Để có thể làm rõ hơn và chi tiết từng vấn đề nêu trên cũng như các vấn đề pháp lý mà Quý vị đang cần tham khảo thêm ý kiến chuyên môn. Xin vui lòng liên hệ ngay cho chúng tôi theo địa chỉ email: luatsaosang@gmail.com hoặc qua Tổng đài tư vấn: 0936.65.3636 - 0972.17.27.57 để nhận được sự tư vấn, giải đáp và hỗ trợ từ Luật Sao Sáng. Trân trọng cảm ơn!