I. Căn cứ pháp lý để thay đổi người trực tiếp nuôi con

Việc thay đổi người trực tiếp nuôi con chỉ được Tòa án giải quyết khi có một trong hai căn cứ theo Khoản 2 Điều 84 Luật Hôn nhận và Gia đình 2014 (Luật HNVGĐ 2014)

1. Căn cứ thỏa thuận và tự nguyện

Theo điểm a khoản 2 Điều 84 Luật HNVGĐ 2014 quy định như sau:

“a) Cha, mẹ có thỏa thuận về việc thay đổi người trực tiếp nuôi con phù hợp với lợi ích của con;”

Pháp luật tôn trọng sự tự nguyện trong quan hệ hôn nhân gia đình. Khi cha mẹ cùng nhận thấy việc thay đổi người trực tiếp nuôi con là cần thiết và vì lợi ích tốt nhất của con, họ có thể cùng nhau ký kết văn bản thỏa thuận về sự thay đổi này.

Đây là trường hợp đơn giản nhất, giúp rút ngắn thủ tục. Để văn bản này có hiệu lực pháp lý, hai bên phải cùng làm đơn yêu cầu Tòa án công nhận thỏa thuận. Tòa án sẽ xem xét tính tự nguyện và đảm bảo việc chuyển giao này không làm ảnh hưởng xấu đến sự phát triển của trẻ, sau đó ra Quyết định công nhận.

2. Căn cứ vào điều kiện của người trực tiếp nuôi con

Theo điểm b khoản 2 Điêu 84 Luật HNVGĐ 2014 quy định như sau:

“b) Người trực tiếp nuôi con không còn đủ điều kiện trực tiếp trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con’’

Đây là căn cứ thường được bên muốn giành lại quyền nuôi con sử dụng. Để Tòa án chấp nhận, người yêu cầu cần cung cấp chứng cứ thuyết phục chứng minh sự thiếu hụt nghiêm trọng của người đang nuôi con.

1. 2.1. Về kinh tế

- Người đang nuôi con phải có công việc và thu nhập ổn định, hoặc tài sản đủ để tự nuôi sống bản thân và đáp ứng các nhu cầu sinh hoạt tối thiểu của con.

- Nếu kinh tế của họ trở nên bấp bênh, không thể đảm bảo cuộc sống ổn định cho con, đây là căn cứ quan trọng để bên còn lại yêu cầu Tòa án thay đổi người trực tiếp nuôi con.

1. 2.2. Về điều kiện chăm sóc nuôi dưỡng con

- Người nuôi con phải có đầy đủ năng lực hành vi dân sự, phẩm chất đạo đức tốt, và dành thời gian quan tâm, chăm sóc con.

- Đồng thời, người này không vi phạm nghĩa vụ làm cha, làm mẹ như bạo hành, có lối sống đồi trụy hoặc ép buộc con làm điều sai trái theo Điều 85 Luật HNVGĐ 2014 hoặc không thể trực tiếp chăm sóc con, trong trường hợp này, bên còn lại có quyền thu thập bằng chứng để yêu cầu Tòa án chuyển giao quyền nuôi dưỡng.

II. Ai có quyền yêu cầu thay đổi người nuôi con?

Theo khoản 1 và khoản 5 Điều 84 Luật HNVGĐ 2014, những cá nhân, cơ quan tổ chức sau có quyền yêu cầu thay đổi người trực tiếp nuôi con:

“1. Trong trường hợp có yêu cầu của cha, mẹ hoặc cá nhân, tổ chức được quy định tại khoản 5 Điều này, Tòa án có thể quyết định việc thay đổi người trực tiếp nuôi con.

5. Trong trường hợp có căn cứ theo quy định tại điểm b khoản 2 Điều này thì trên cơ sở lợi ích của con, cá nhân, cơ quan, tổ chức sau có quyền yêu cầu thay đổi người trực tiếp nuôi con:

a) Người thân thích;

b) Cơ quan quản lý nhà nước về gia đình;

c) Cơ quan quản lý nhà nước về trẻ em;

d) Hội liên hiệp phụ nữ.”

III. Thủ tục và yêu cầu của Tòa án

1. Thẩm quyền giải quyết

Căn cứ theo Điều 28 và Điều 35 Bộ Luật Tố tụng dân sự năm 2014, sửa đổi bổ sung năm 2024, việc giải quyết yêu cầu thay đổi người trực tiếp nuôi con tại Tòa án nhân dân cấp huyện nơi cư trú của người đang trực tiếp nuôi con (bị đơn).

2. Nguyện vọng của trẻ

Một điều quan trọng được đề cập xuyên suốt Luật HNVGĐ 2014 là “phù hợp với lợi ích của con”, vì vậy khoản 3 Điều 84 quy định như sau:

“3. Việc thay đổi người trực tiếp nuôi con phải xem xét nguyện vọng của con từ đủ 07 tuổi trở lên.”

Tòa án bắt buộc phải lắng nghe ý kiến của trẻ em từ 7 tuổi trở lên. Đây là căn cứ quan trọng, nhưng Tòa án sẽ luôn ưu tiên lợi ích tốt nhất của con, không hoàn toàn bị ràng buộc bởi ý kiến của trẻ.

3. Trường hợp Cha Mẹ đều không đủ điều kiện

Khoản 4 Điều 84 LHNGĐ 2014: “

“Trong trường hợp xét thấy cả cha và mẹ đều không đủ điều kiện trực tiếp nuôi con thì Tòa án quyết định giao con cho người giám hộ theo quy định của Bộ luật dân sự.”

Đây là biện pháp pháp lý cuối cùng, đảm bảo dù cha mẹ có tranh chấp hoặc không đủ khả năng, trẻ vẫn được chăm sóc theo quy định của pháp luật.

IV. Nghĩa vụ chăm nom và cấp dưỡng cho con

Dù Tòa án quyết định thay đổi người trực tiếp nuôi con, các quyền và nghĩa vụ được quy định tại Điều 82 và 83 Luật HNVGĐ 2014 vẫn còn:

- Nghĩa vụ Cấp dưỡng: Người cha/mẹ vừa bị tước quyền trực tiếp nuôi con sẽ trở thành người có nghĩa vụ cấp dưỡng cho con. Nghĩa vụ tài chính này là bắt buộc, không phụ thuộc vào tình trạng kinh tế của người nuôi con mới.

- Quyền Thăm nom: Người không trực tiếp nuôi con vẫn có quyền và nghĩa vụ thăm nom con mà không ai được cản trở.

 

Trên đây là toàn bộ tư vấn của chúng tôi, hy vọng rằng, những ý kiến tư vấn này, sẽ giúp làm sáng tỏ các vấn đề mà Quý vị đang quan tâm. Để có thể làm rõ hơn và chi tiết từng vấn đề nêu trên cũng như các vấn đề pháp lý mà quý vị đang cần tham khảo thêm ý kiến chuyên môn. Xin vui lòng liên hệ ngay cho chúng tôi theo địa chỉ email: luatsaosang@gmail.com hoặc qua tổng đài tư vấn: 0936.65.3636 để nhận được sự tư vấn, giải đáp và hỗ trợ từ Luật Sao Sáng. Trân trọng cảm ơn !