1. Quyền về lối đi chung của người sử dụng đất

Hiện nay, pháp luật chưa có một khái niệm cụ thể nào quy định lối đi chung là gì. Tuy nhiên, qua thực tiễn ta có thể rút ra được khái niệm. Lối đi chung là phần diện tích đất chung được cắt ra bởi nhiều hộ gia đình hoặc cá nhân để sử dụng làm lối đi ra đường công cộng và được hình thành từ nhiều nguồn khác nhau.

Tại Điều 254 Bộ luật Dân sự 2015 đã quy định rất rõ về quyền về lối đi chung của người dân. Cụ thể:

“Chủ sở hữu có bất động sản bị vây bọc bởi các bất động sản của các chủ sở hữu khác mà không có hoặc không đủ lối đi ra đường công cộng, có quyền yêu cầu chủ sở hữu bất động sản vây bọc dành cho mình một lối đi hợp lý trên phần đất của họ.

Lối đi được mở trên bất động sản liền kề nào mà được coi là thuận tiện và hợp lý nhất, có tính đến đặc điểm cụ thể của địa điểm, lợi ích của bất động sản bị vây bọc và thiệt hại gây ra là ít nhất cho bất động sản có mở lối đi.”

Theo đó, pháp luật đã quy định rõ về một trong những quyền đặc biệt của người sử dụng đất đối với bất động sản liền kề, trong đó không thể không nói tới “quyền về lối đi qua” hay còn thường được người dân gọi là quyền về lối đi chung của người sử dụng đất. Như vậy, mỗi chủ sở hữu nhà đất sở hữu nhà đất bị vây bọc bởi bất động sản của chủ sở hữu khác nhưng không có hoặc không đủ lối đi ra đường công cộng có quyền được yêu cầu chủ sở hữu bất động sản vây bọc dành ra cho mình một lối đi hợp lý, đảm bảo thuận tiện và ít gây phiền hà cho các bên trên phần đất của họ. Tuy nhiên, khi yêu cầu mở lối đi qua thì bên yêu cầu mở lối qua vẫn phải có sự đền bù hợp lý cho chủ sở hữu bất động sản mở lối đi qua, trừ trường hợp có thỏa thuận khác.

2. Cách giải quyết khi hàng xóm chặn lối đi chung

Về cách giải quyết khi bị hàng xóm chặn lối đi chung. Đầu tiên, cần phải xác định xem lối đi này là lối đi chung hay thuộc quyền sử dụng của riêng gia đình nào không thông qua các loại giấy tờ, hồ sơ địa chính hoặc các văn bản thỏa thuận về lối đi chung của những người chủ trước trong trường hợp nhà đất là mua chuyển nhượng.

Trường hợp 1: Nếu trên hồ sơ địa chính/sổ đỏ, sổ hồng thể hiện rõ lối đi này nằm trong phần diện tích của nhà bạn; đồng thời chưa có thỏa thuận nào liên quan tới lối đi chung thì bạn hoàn toàn có quyền với lối đi này.

Trong trường hợp này, hành vi chặn lối đi chung của hàng xóm là hành vi xâm phạm quyền và lợi ích hợp pháp về quyền sử dụng đất của người sử dụng đất. Theo đó, bạn có thể thực hiện các buổi nói chuyện với hàng xóm để giải thích cho họ chế tài về hành vi lấn chiếm, cản trở lối đi chung. Hiện nay, hành vi chặn lối đi chung sẽ bị xử phạt vì tội Cản trở, gây khó khăn cho việc sử dụng đất của người khác với mức phạt lên đến 10 triệu đồng và buộc phải khôi phục lại tình trạng ban đầu của lối đi chung theo quy định tại Điều 15 Nghị định 123/2024/NĐ-CP.

Trường hợp 2: Lối đi là lối đi chung, không thuộc quyền sở hữu của bất kỳ ai

Vì liên quan tới lối đi chung nên nhiều người dân vẫn nghĩ rằng, đây chính là tranh chấp đất đai. Tuy nhiên, về bản chất, tranh chấp về lối đi chung là tranh chấp thuộc lĩnh vực đất đai chứ không phải tranh chấp đất đai, và cách giải quyết cũng khác so với các loại tranh chấp đất đai khác.

Cách giải quyết tranh chấp khi lối đi chung bị chặn như sau:

- Thực hiện hòa giải:

Theo Điều 3 Nghị quyết 04/2017/NQ-HĐTP, việc hòa giải khi có tranh chấp về lối đi chung là điều kiện bắt buộc trước khi khởi kiện, trừ trường hợp tranh chấp lối đi chung liên quan tới thừa kế, giao dịch liên quan tới quyền sử dụng đất, chia tài sản…

Theo đó, Nhà nước cũng khuyến khích các bên tự hòa giải trước với nhau hoặc thông qua hòa giải ở cơ sở. Theo khoản 2 Điều 235 Luật Đất đai 2024, có 02 phương án hòa giải trước khi khởi kiện khi có tranh chấp về lối đi chung gồm: Tự hòa giải giữa các bên hoặc hòa giải tại cơ sở.

- Đề nghị UBND cấp huyện, cấp tỉnh giải quyết hoặc khởi kiện lên Tòa án

Riêng đối với tranh chấp về lối đi chung, trường hợp đã nộp đơn yêu cầu giải quyết tranh chấp lên UBND xã nhưng không thể hòa giải thì theo quy định tại khoản 2 Điều 236 Luật Đất đai 2024, có thể lựa chọn một trong hai cách giải quyết tranh chấp như sau:

+ Chọn Ủy ban nhân dân cấp có thẩm quyền là nơi giải quyết tranh chấp

 Trường hợp tranh chấp giữa hộ gia đình, cá nhân, cộng đồng dân cư với nhau thì Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp huyện sẽ có thẩm quyền giải quyết tranh chấp; nếu không đồng ý với quyết định giải quyết thì có quyền khiếu nại đến Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh hoặc khởi kiện tại Tòa án nhân dân theo quy định của pháp luật về tố tụng hành chính.

Trường hợp tranh chấp mà một bên tranh chấp là tổ chức, cơ sở tôn giáo, người Việt Nam định cư ở nước ngoài, doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài thì Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh giải quyết; nếu không đồng ý với quyết định giải quyết thì có quyền khiếu nại tại Tòa án nhân dân theo quy định của pháp luật về tố tụng hành chính.

+ Chọn Tòa án là cơ quan giải quyết tranh chấp.

Đương sự có thể nộp đơn khởi kiện giải quyết tranh chấp đất đai lên Tòa án có thẩm quyền theo thủ tục tố tụng dân sự. Theo đó, nếu việc bịt ngõ, chặn lối đi chung còn gây ra thiệt hại và chứng minh được thiệt hại đó thì chủ sử dụng đất bị thiệt hại hoàn toàn có thể yêu cầu tòa án giải quyết việc bồi thường thiệt hại do hành vi trái pháp luật gây ra.

Trên đây là toàn bộ tư vấn của chúng tôi, hy vọng rằng, những ý kiến tư vấn này, sẽ giúp làm sáng tỏ các vấn đề mà Quý vị đang quan tâm. Để có thể làm rõ hơn và chi tiết từng vấn đề nêu trên cũng như các vấn đề pháp lý mà Quý vị đang cần tham khảo thêm ý kiến chuyên môn. Xin vui lòng liên hệ ngay cho chúng tôi theo địa chỉ email: luatsaosang@gmail.com hoặc qua Tổng đài tư vấn: 0936.65.3636 - 0972.17.27.57 để nhận được sự tư vấn, giải đáp và hỗ trợ từ Luật Sao Sáng. Trân trọng cảm ơn !