(i) Thông qua công cụ kiểm soát là pháp luật thuế thu nhập cá nhân

Vấn đề kiểm soát thu nhập cá nhân của người nộp thuế thông qua thực hiện các thủ tục hành chính về thuế nói chung và đặc biệt là quản lý đăng ký thuế và cấp mã số thuế, quản lý thông tin về người nộp thuế nói riêng đã thu được những thành tựu quan trọng.

Thứ nhất, thông qua việc đăng ký thuế và cấp mã số thuế (MST) thu nhập cá nhân. Thông qua việc cấp MST cho cá nhân và cơ quan, đơn vị, tổ chức chi trả thu nhập – với tư cách là những chủ thể được uỷ quyền khấu trừ thuế tại nguồn cơ quan quản lý thuế đã nắm được tương đối đầy đủ thông tin và chính xác số người nộp thuế có thu nhập được chi trả trực tiếp tại nguồn (đặc biệt là thu nhập từ tiền lương, tiền công và các khoản thu khác có tính chất tiền lương, tiền công). Tuy nhiên, thực tế cũng cho thấy còn nhiều khoản thu nhập các của cá nhân mà cơ quan thuế vẫn chưa kiểm soát được mặc dù đã có MST của người nộp thuế, bởi lẽ, các khoản thu này hầu như không được khai báo thông qua hệ thống kiểm soát thu nhập của người nộp thuế (ví dụ như thu nhập từ chuyển nhượng bất động sản, thu nhập về quà tặng, quà biếu,…)

Thứ hai, thông qua thủ tục quản lý thông tin người nộp thuế. Theo kết qủa khảo sát của cơ quan thuế Việt Nam hầu hết các cá nhân thuộc diện đăng ký, kê khai thuế thu nhập cá nhân đều được quản lý thông tin thuế khá đầu đủ tại cơ quan thuế các cấp. Việc quản lý thông tin người nộp được quản lý thông qua hệ thống cơ sở dữ liệu về người nộp thuế nhờ đó giúp cơ quan thuế kiểm soát tốt hơn và hiệu quả hơn đối với các khoản thu nhập cá cá nhân người nộp thuế.

Thứ ba, thông qua các thủ tục kê khai, tính thuế, nộp thuế, quyết toán thuế, truy thu, hoàn thuế, miễn giảm thuế thu nhập cá nhân. Thực hiện các quy định hiện hành về quản lý thuế theo cơ chế “tự khai, tự nộp”, thủ tục kê khai, nộp thuế theo phương thức khấu trừ thuế thu nhập cá nhân tại nguồn chi trả thu nhập. Hơn nữa, nhờ áp dụng các thủ tục hành chính như quyết toán thuế, khiếu nại và khởi kiện về thuế mà nhà nước có thể kiểm soát tốt hơn các khoản thu nhập của người nộp thuế thu nhập cá nhân.

(ii) Thông qua việc thực hiện quy định về khấu trừ tại nguồn chi trả thu nhập

Việc kiểm soát khấu trừ thuế tại nguồn giúp cho cơ quan quản lý thuế tập trung quản lý các đơn vị chi trả thu nhập từ khâu đăng ký thuế đến kê khai, nộp thuế, quyết toán thuế. Cá nhân làm công ăn lương chỉ có thu nhập tại một nơi được phép uỷ quyền quyết toán hàng năm qua đơn vị chi trả thu nhập. Cơ quan sử dụng lao động, trước khi chi trả thu nhập được thực hiện khấu trừ thuế nộp vào ngân sách nhà nước. Biện pháp này đơn giản, thuận lợi cho cá nhân và giảm được chi phí cho cơ quan thuế và người nộp thuế do hạn chế đầu mối liên hệ với cơ quan thuế.

(iii) Thông qua việc quản lý mã số thuế và xây dựng cơ sở dữ liệu thuế tập trung, thống nhất

Việc cấp mã số thuế đầy đủ thì mới quản lý được đầy đủ các đối tượng nộp thuế và từ đó kiểm soát được thu nhập của họ trong quá trình phát sinh thu nhập chịu thuế. Với quy định này cá nhân người nộp thuế tự giác kê khai thu nhập chịu thuế và cơ quan thuế cũng có thể kiểm soát được việc kê khai đó có trung thực hay không thông qua kiểm tra thông tin mã số thuế của người phụ thuộc, tiến tới cấp mã số thuế cá nhân cho toàn dân. Chủ doanh nghiệp tư nhân phải sử dụng mã số thuế thu nhập cá nhân để kê khai, nộp thuế và quyết toán thuế; không sử dụng mã số thuế của doanh nghiệp tư nhân để kê khai, khấu trừ các khoản thuế thu nhập cá nhân. Các cá nhân nộp trực tiếp thuế thu nhập cá nhân (không thông qua đơn vị, chi trả thu nhập) có thể đăng ký cấp mã số thuế tại ba nơi: cơ quan thuế nơi phát sinh thu nhập chịu thuế thu nhập cá nhân, nơi đăng ký hộ khẩu thường trú hoặc nơi tạm trú.

Thông qua hệ thống quản lý thuế tập trung TMS đã hình thành và thiết lập được một cơ chế phối hợp thông tin giữa các cơ quan liên quan như cơ quan quản lý thuế, ngân hàng, cơ quan chi trả thu nhập, chính quyền địa phương, cơ quan quản lý về bảo hiểm xã hội, cơ quan quản lý về mua bán giao dịch bất động sản,… trong kiểm soát thu nhập cá nhân của người nộp thuế.

(iiii) Thông qua quy định hạn mức sử dụng tiền mặt và thanh toán không dùng tiền mặt

Thứ nhất, quy định hạn mức sử dụng tiền mặt. Nghị định 222/2013/NĐ-CP ngày 31/12/2013 về thanh toán tiền mặt của Chính phủ quy định về hạn mức thanh toán bằng tiền mặt đã góp phần vào minh bạch hoá và lành mạnh hoá các giao dịch có liên quan đến sử dụng nguồn vốn từ ngân sách nhà nước trong nền kinh tế cũng như hạn chế thanh toán bằng tiền mặt, hạn chế việc mua bán hoá đơn khống với số tiền lớn (quy định trên 30 triệu đđồng phải thanh toán qua ngân hàng). Việc đặt ra quy định chỉ cho phép dùng tiền mặt để thanh toán trong các khoản chi cho cá nhân, còn các tổ chức có tài khoản phải thanh toán với nhau bằng chuyển khoản (trừ những khoản nhỏ nằm trong hạn mức quy định) đã góp phần hạn chế việc lưu thông tiền mặt và thanh toán hàng hoá, dịch vụ bằng tiền mặt giữa các đơn vị, tổ chức có tài khoản tiền gửi thanh toán ở ngân hàng.

Thứ hai, thông qua quy định mở tài khoản, trả lương qua tài khoản và thanh toán các giao dịch qua giao dịch mở tại ngân hàng. Việc trả lương qua tài khoản ngân hàng được đánh giá là một giải pháp đúng đắn, nhưng để đảm bảo tính khả thi và thuận tiện thì trước hết các ngân hàng cần phát triển và hoàn thiện thanh toán qua ngân hàng.

Việc áp dụng các biện pháp kiểm soát thu nhập cá nhân của người nộp thuế thu nhập cá nhân trong thời gian qua, đặc biệt là khi Luật thuế thu nhập cá nhân chính thức đi vào thực tiễn cuộc sống, cơ quan quản lý thuế đã có thể quản lý, kiểm soát thu nhập của đối tượng nộp thuế, nắm được tương đối đầy đủ thông tin về thu nhập tiền lương, tiền công của người nộp thuế là cán bộ, công chức và người lao động trong các doanh nghiệp thuộc các thành phần kinh tế; thu nhập từ đầu tư vốn, từ chuyển nhượng vốn, thu nhập từ bản quyền, nhượng quyền thương mại.

Công ty luật TNHH Sao Sáng với đội ngũ luật sư, chuyên viên hỗ trợ pháp lý có nhiều năm kinh nghiệm, chúng tôi luôn sẵn sàng giải đáp những thắc mắc các câu hỏi, cung cấp thông tin hữu ích liên quan đến tất cả lĩnh vực để tư vấn cho Quý khách hàng những phương án tối ưu và hiệu quả. Trân trọng cảm ơn!