2. Sử dụng chất cấm – yếu tố định khung hình phạt nghiêm trọng

Kết quả giám định cho thấy các sản phẩm bị thu giữ có chứa sibutramin và phenolphthalein – hai hoạt chất bị cấm tuyệt đối trong thực phẩm và TPBVSK theo Thông tư 24/2019/TT-BYT và Phụ lục II Nghị định 15/2018/NĐ-CP của Chính phủ.

Hai hoạt chất này có nguy cơ cao gây rối loạn tim mạch, tăng huyết áp, thậm chí ung thư. Việc cố ý sử dụng chúng trong sản phẩm phục vụ tiêu dùng là hành vi đe dọa trực tiếp sức khỏe cộng đồng, đủ yếu tố xác định “hàng giả gây nguy hại cho sức khỏe, tính mạng con người” – tình tiết định khung tăng nặng theo Điều 193 BLHS năm 2015, sửa đổi, bổ sung năm 2017.

3. Che giấu hoạt động buôn bán và dòng tiền

Hoạt động kinh doanh của ZuBu Shop được tổ chức tinh vi: hàng hóa được bán dưới hình thức “quà khuyến mãi”, “hàng tặng kèm” nhằm né kiểm tra của cơ quan quản lý; dòng tiền được chuyển qua nhiều tài khoản cá nhân để che giấu doanh thu.

Về bản chất, đây là hành vi buôn bán hàng giả có tổ chức, có sự phân công vai trò, mục đích trục lợi rõ ràng, đáp ứng dấu hiệu “phạm tội có tổ chức” – một tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự quy định tại Điều 52 BLHS năm 2015, sửa đổi, bổ sung năm 2017.

4. Phân tích pháp lý theo Điều 193 Bộ luật Hình sự

4.1. Cấu thành tội phạm

Theo Điều 193 BLHS năm 2015, sửa đổi, bổ sung năm 2017, người nào sản xuất hoặc buôn bán hàng giả là thực phẩm, đồ uống, phụ gia thực phẩm có thể bị xử lý hình sự nếu thuộc một trong các trường hợp sau:

     •      Hàng giả gây thiệt hại cho sức khỏe, tính mạng người tiêu dùng;

     •      Hàng giả có giá trị tương đương hàng thật từ 100 triệu đồng trở lên;

     •      Người phạm tội thu lợi bất chính từ 100 triệu đồng trở lên;

     •      Phạm tội có tổ chức hoặc tái phạm nguy hiểm.

4.2. Các khung hình phạt cụ thể

     •      Khung 1: Phạt tù từ 2 – 7 năm đối với hành vi sản xuất, buôn bán hàng giả là thực phẩm có giá trị nhỏ hoặc chưa gây hậu quả nghiêm trọng.

     •      Khung 2: Phạt tù từ 7 – 15 năm nếu thu lợi bất chính từ 100 triệu đồng trở lên, hoặc gây thiệt hại cho sức khỏe người tiêu dùng.

     •      Khung 3: Phạt tù từ 12 – 20 năm hoặc tù chung thân nếu gây chết người, gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng, hoặc thu lợi bất chính từ 1 tỷ đồng trở lên.

Ngoài ra, người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 100 triệu đến 1 tỷ đồng, tịch thu tang vật, phương tiện, và cấm hành nghề hoặc quản lý doanh nghiệp từ 1 đến 5 năm.

Với doanh thu hàng trăm tỷ đồng và việc sử dụng chất cấm, hành vi trong vụ án này có dấu hiệu rơi vào khung hình phạt cao nhất – lên đến tù chung thân.

5. Vi phạm pháp luật trong quảng cáo và lưu hành sản phẩm

Các sản phẩm của ZuBu Shop được quảng cáo công khai trên mạng xã hội, với nội dung gây hiểu lầm về công dụng như thuốc, không có giấy xác nhận nội dung quảng cáo, vi phạm:

     •      Điều 43 Luật An toàn thực phẩm 2010, và

     •      Điều 8 Luật Quảng cáo 2012.

Đây là hành vi quảng cáo sai sự thật, đồng thời tăng nặng tính chất phạm tội vì góp phần mở rộng quy mô thiệt hại.

6. Trách nhiệm hình sự của người điều hành thực tế

Theo quy định tại Điều 17 và Điều 58 BLHS năm 2015, sửa đổi, bổ sung năm 2017, người không đứng tên trên giấy phép kinh doanh nhưng thực tế điều hành, chỉ đạo hoạt động, quyết định tài chính, ký kết hợp đồng và hưởng lợi vẫn bị truy cứu trách nhiệm hình sự với vai trò chủ mưu hoặc người thực hành chính.

Do đó, việc Ngân 98 không đứng tên pháp nhân không loại trừ trách nhiệm, mà ngược lại còn có thể bị xem xét là người cầm đầu tổ chức tội phạm nếu đủ chứng cứ chứng minh.

7. Cảnh báo pháp lý và yêu cầu tăng cường quản lý

Vụ án Ngân 98 là trường hợp điển hình về tội sản xuất, buôn bán hàng giả trong lĩnh vực thực phẩm chức năng. Hành vi này không chỉ vi phạm pháp luật hình sự mà còn đe dọa nghiêm trọng sức khỏe cộng đồng, làm mất niềm tin của người tiêu dùng vào thị trường TPBVSK.

Sự việc cũng cho thấy lỗ hổng trong quản lý chuỗi cung ứng – quảng cáo – lưu hành sản phẩm và là hồi chuông cảnh tỉnh đối với cá nhân, doanh nghiệp và cả người nổi tiếng tham gia quảng bá sản phẩm chưa được cấp phép.

Kết luận

Dưới góc độ pháp lý, hành vi sản xuất, buôn bán TPBVSK giả có chứa chất cấm, thu lợi bất chính lớn, và gây nguy hiểm cho sức khỏe cộng đồng là hành vi phạm tội đặc biệt nghiêm trọng theo Điều 193 BLHS năm 2015, sửa đổi, bổ sung năm 2017

Với các yếu tố đã xác định trong vụ án Ngân 98, cơ quan tiến hành tố tụng có đủ cơ sở để áp dụng khung hình phạt cao nhất – đến tù chung thân.

Vụ việc không chỉ là bước đi mạnh tay của cơ quan chức năng trong xử lý tội phạm về hàng giả mà còn là lời cảnh báo rõ ràng cho những cá nhân lợi dụng hình ảnh, mạng xã hội để trục lợi từ các sản phẩm gây hại cho sức khỏe người tiêu dùng.