1. Khi nào Nhà nước được quyền thu hồi đất?

Nhà nước chỉ được thu hồi đất trong những trường hợp nhất định nhằm phục vụ lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng hoặc phát triển kinh tế – xã hội theo đúng quy hoạch đã được phê duyệt. Việc thu hồi phải có quyết định bằng văn bản của cơ quan có thẩm quyền và phải thông báo cho người dân trước theo đúng trình tự luật định. Thực tế cho thấy, rất nhiều người dân chỉ được thông báo thu hồi trong thời gian ngắn, chưa kịp chuẩn bị chỗ ở mới, việc làm mới, dẫn tới tâm lý hoang mang và phản ứng gay gắt khi dự án được triển khai. 

2. Người bị thu hồi đất có được bồi thường hay không?

Không phải trường hợp nào bị thu hồi đất cũng được bồi thường. Điều kiện quan trọng nhất để được bồi thường là người sử dụng đất phải có giấy chứng nhận quyền sử dụng đất hoặc đủ điều kiện để được cấp giấy chứng nhận theo quy định pháp luật. Nếu đất đang sử dụng hợp pháp, không có tranh chấp, không lấn chiếm thì người dân sẽ được bồi thường về đất theo giá do Nhà nước ban hành tại thời điểm thu hồi. Ngoài ra, còn được bồi thường đối với nhà ở, công trình xây dựng hợp pháp, cây trồng, vật nuôi và các tài sản khác gắn liền với đất. Ngược lại, nếu đất sử dụng trái phép, lấn chiếm hành lang an toàn, xây dựng không phép sau thời điểm công bố quy hoạch thì sẽ không được bồi thường về đất và tài sản gắn liền với đất.

3. Vì sao người dân thường thấy giá bồi thường quá thấp?

Trên thực tế, giá bồi thường khi thu hồi đất được căn cứ theo bảng giá đất do Ủy ban nhân dân cấp tỉnh ban hành. Mức giá này thường thấp hơn nhiều so với giá giao dịch thực tế trên thị trường, nhất là tại các khu vực có tiềm năng phát triển. Đây chính là nguyên nhân lớn nhất dẫn đến tình trạng người dân không đồng thuận với phương án bồi thường. Ngoài ra, nhiều trường hợp người dân không hiểu rõ cách tính giá, không nắm được quyền lợi về hỗ trợ ổn định đời sống, hỗ trợ chuyển đổi nghề nghiệp, tái định cư nên cho rằng mình bị thiệt thòi hơn so với thực tế được hưởng.

4. Ngoài bồi thường, người dân còn được hưởng những khoản hỗ trợ nào?

Bên cạnh tiền bồi thường về đất và tài sản, người bị thu hồi đất còn có thể được hưởng các khoản hỗ trợ như hỗ trợ ổn định đời sống, hỗ trợ đào tạo nghề và tìm kiếm việc làm, hỗ trợ thuê nhà trong thời gian chờ tái định cư. Đối với trường hợp thu hồi đất ở mà không còn chỗ ở nào khác, người dân còn được bố trí tái định cư. Việc có được bố trí tái định cư hay không, chất lượng khu tái định cư ra sao là vấn đề rất được người dân quan tâm, bởi đây là yếu tố quyết định khả năng ổn định cuộc sống sau khi bị thu hồi đất.

Trên thực tế, giá bồi thường khi thu hồi đất được căn cứ theo bảng giá đất do Ủy ban nhân dân cấp tỉnh ban hành. Mức giá này thường thấp hơn nhiều so với giá giao dịch thực tế trên thị trường, nhất là tại các khu vực có tiềm năng phát triển. Đây chính là nguyên nhân lớn nhất dẫn đến tình trạng người dân không đồng thuận với phương án bồi thường. Ngoài ra, nhiều trường hợp người dân không hiểu rõ cách tính giá, không nắm được quyền lợi về hỗ trợ ổn định đời sống, hỗ trợ chuyển đổi nghề nghiệp, tái định cư nên cho rằng mình bị thiệt thòi hơn so với thực tế được hưởng. 

4. Ngoài bồi thường, người dân còn được hưởng những khoản hỗ trợ nào?

Bên cạnh tiền bồi thường về đất và tài sản, người bị thu hồi đất còn có thể được hưởng các khoản hỗ trợ như hỗ trợ ổn định đời sống, hỗ trợ đào tạo nghề và tìm kiếm việc làm, hỗ trợ thuê nhà trong thời gian chờ tái định cư. Đối với trường hợp thu hồi đất ở mà không còn chỗ ở nào khác, người dân còn được bố trí tái định cư. Việc có được bố trí tái định cư hay không, chất lượng khu tái định cư ra sao là vấn đề rất được người dân quan tâm, bởi đây là yếu tố quyết định khả năng ổn định cuộc sống sau khi bị thu hồi đất.

5. Không đồng ý với phương án bồi thường thì người dân phải làm gì?

Khi không đồng ý với mức bồi thường, người dân có quyền gửi đơn khiếu nại đến cơ quan đã ban hành quyết định thu hồi đất hoặc cơ quan cấp trên trực tiếp. Trong trường hợp khiếu nại không được giải quyết thỏa đáng, người dân có quyền khởi kiện ra Tòa án để yêu cầu hủy quyết định hành chính và xem xét lại mức bồi thường. Thực tế đã có nhiều vụ án hành chính mà người dân thắng kiện, được điều chỉnh lại giá bồi thường hoặc được bố trí tái định cư phù hợp hơn. Tuy nhiên, việc khiếu kiện cần có căn cứ pháp lý rõ ràng, tài liệu chứng minh đầy đủ và thời gian giải quyết thường kéo dài.

6. Những rủi ro pháp lý người dân cần đặc biệt lưu ý

Một số người sau khi có thông tin thu hồi đất đã tự ý xây dựng thêm công trình, cơi nới nhà cửa với hy vọng được bồi thường thêm. Tuy nhiên, các tài sản hình thành sau thời điểm thông báo thu hồi thường không được bồi thường và còn có thể bị xử phạt vi phạm hành chính.

Ngoài ra, không ít người vì nghe theo lời môi giới hoặc “cò dự án” mà chuyển nhượng đất trong khu vực sắp thu hồi, dẫn đến tranh chấp phức tạp và nguy cơ mất trắng.

Thu hồi đất để thực hiện các dự án phát triển là điều tất yếu trong quá trình đô thị hóa. Tuy nhiên, để đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của người dân, việc bồi thường, hỗ trợ và tái định cư phải được thực hiện đúng quy định, công khai và minh bạch. Người dân khi rơi vào diện bị thu hồi đất cần bình tĩnh, tìm hiểu kỹ quyền lợi của mình và nên tham vấn ý kiến pháp lý khi cần thiết để tránh những thiệt hại không đáng có.

Trên đây là toàn bộ tư vấn của chúng tôi, hy vọng rằng, những ý kiến tư vấn này, sẽ giúp làm sáng tỏ vấn đề mà Quý vị đang quan tâm. Để có thể làm rõ hơn và chi tiết từng vấn đề nêu trên cũng như các vấn đề pháp lý mà Quý vị đang cần tham khảo thêm ý kiến chuyên môn. Xin vui lòng liên hệ ngay cho chúng tôi theo địa chỉ email: luatsaosang@gmail.com hoặc qua Tổng đài tư vấn: 0936.65.3636 để nhận được sự tư vấn, giải đáp và hỗ trợ từ Luật Sao Sáng. Trân trọng cảm ơn!