Theo Luật phòng, chống tham nhũng 2018 tham nhũng được hiểu là “hành vi của người có nghĩa vụ, quyền hạn đã lợi dụng chức vụ, quyền hạn đó vì vụ lợi” cũng theo khoản 2 điều này “Người có chức vụ, quyền hạn là người do bổ nhiệm, do bầu cử, do hợp đồng hoặc một hình thức khác, có hưởng lương hoặc không hưởng lương, được giao thực hiện nhiệm vụ, công vụ nhất định và có quyền hạn nhất định khi thực hiện nhiệm vụ, công vụ đó”.

1. Tham nhũng trong khu vực nhà nước

Tham nhũng trong khu vực nhà nước được hiểu là hành vi của người có chức vụ, quyền hạn trong cơ quan nhà nước lợi dụng quyền lực được giao để vụ lợi.

Theo khoản 1 Điều 2 Luật phòng, chống tham nhũng 2018 hành vi tham nhũng trong khu vực nhà nước bao gồm:

“a) Tham ô tài sản;

b) Nhận hối lộ;

c) Lạm dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản;

d) Lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành nhiệm vụ, công vụ vì vụ lợi;

đ) Lạm quyền trong khi thi hành nhiệm vụ, công vụ vì vụ lợi;

e) Lợi dụng chức vụ, quyền hạn gây ảnh hưởng đối với người khác để trục lợi;

g) Giả mạo trong công tác vì vụ lợi;

h) Đưa hối lộ, môi giới hối lộ để giải quyết công việc của cơ quan, tổ chức, đơn vị hoặc địa phương vì vụ lợi;

i) Lợi dụng chức vụ, quyền hạn sử dụng trái phép tài sản công vì vụ lợi;

k) Nhũng nhiễu vì vụ lợi;

l) Không thực hiện, thực hiện không đúng hoặc không đầy đủ nhiệm vụ, công vụ vì vụ lợi;

m) Lợi dụng chức vụ, quyền hạn để bao che cho người có hành vi vi phạm pháp luật vì vụ lợi; cản trở, can thiệp trái pháp luật vào việc giám sát, kiểm tra, thanh tra, kiểm toán, điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án vì vụ lợi.”

Đặc trưng của dạng tham nhũng này nằm ở chỗ chủ thể nắm giữ quyền lực công, có khả năng tác động trực tiếp đến việc giải quyết công việc của người dân, doanh nghiệp hoặc quản lý tài sản công. Vì gắn liền với hoạt động công vụ và tài sản công, hành vi tham nhũng trong nhà nước tạo ra hậu quả sâu rộng, ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước và làm suy giảm niềm tin của xã hội vào bộ máy công quyền.

2. Tham nhũng ngoài nhà nước

Theo khoản 2 Điều 2 Luật phòng, chống tham nhũng 2018 hành vi tham nhũng trong khu vực ngoài nhà nước bao gồm:

“a) Tham ô tài sản;

b) Nhận hối lộ;

c) Đưa hối lộ, môi giới hối lộ để giải quyết công việc của doanh nghiệp, tổ chức mình vì vụ lợi.”

Tham nhũng ngoài nhà nước là hành vi vụ lợi xảy ra trong doanh nghiệp tư nhân, tổ chức xã hội, quỹ từ thiện hoặc các tổ chức không thuộc khu vực nhà nước. Chủ thể của hành vi không có quyền lực công mà chỉ nắm giữ quyền quản lý nội bộ, quyền điều hành hoặc quyền kiểm soát tài sản của tổ chức. Tuy mức độ nguy hiểm thường không tác động trực tiếp đến lợi ích công cộng như khu vực nhà nước, nhưng tham nhũng ngoài nhà nước vẫn gây thiệt hại lớn cho doanh nghiệp, tạo môi trường cạnh tranh không lành mạnh và ảnh hưởng đến tính minh bạch của thị trường.

3. So sánh tham nhũng trong và ngoài nhà nước

Về chủ thể: Ở khu vực nhà nước, chủ thể là người có chức vụ, quyền hạn theo luật định: cán bộ, công chức, viên chức hoặc người được giao nhiệm vụ quản lý tài sản công, thực thi quyền lực công. Họ có khả năng đưa ra quyết định hành chính, sử dụng tài sản công hoặc can thiệp vào hoạt động quản lý nhà nước. Ngược lại, chủ thể của tham nhũng ngoài nhà nước là những người giữ vị trí quản lý, điều hành hoặc người được giao nhiệm vụ trong doanh nghiệp tư nhân, tổ chức xã hội, quỹ từ thiện và các tổ chức không thuộc khu vực nhà nước. Quyền lực mà họ nắm giữ không phải quyền lực công, mà là quyền lực nội bộ dựa trên cơ cấu quản trị của tổ chức.

Về phạm vi bị xâm hại: Trong khu vực nhà nước, tham nhũng trực tiếp tác động đến tài sản công, ngân sách, chương trình công và lợi ích của cộng đồng. Đây là nhóm hành vi gây tổn hại rộng lớn, làm suy yếu hiệu lực quản lý của bộ máy công quyền. Trong khi đó, tham nhũng ngoài nhà nước chủ yếu xâm phạm tài sản và lợi ích của doanh nghiệp, cổ đông hoặc nhà đầu tư.

Về mức độ nguy hiểm: Tham nhũng trong khu vực công mang tính chất đặc biệt nghiêm trọng vì ảnh hưởng đến niềm tin của người dân đối với Nhà nước và tác động trực tiếp đến các quyết định quản lý xã hội. Tham nhũng ngoài nhà nước tuy không làm suy yếu quyền lực công nhưng vẫn gây thiệt hại đáng kể về kinh tế, làm rối loạn quản trị doanh nghiệp và ảnh hưởng đến tính minh bạch của thị trường.

Cơ chế phát hiện và xử lý: Khu vực nhà nước chịu sự kiểm soát của hệ thống thanh tra, kiểm toán, điều tra và giám sát quyền lực được thiết kế chặt chẽ. Ngược lại, khu vực tư phụ thuộc nhiều hơn vào kiểm soát nội bộ, kiểm toán độc lập và phản ánh của cổ đông hoặc người lao động. Chỉ khi hành vi đủ yếu tố cấu thành tội phạm, cơ quan nhà nước mới tiến hành xử lý theo quy định pháp luật.

Kết luận

Tham nhũng trong và ngoài nhà nước tuy khác nhau về chủ thể và phạm vi tác động nhưng đều gây thiệt hại lớn cho xã hội. Việc phân biệt hai loại tham nhũng giúp nhận diện rõ bản chất từng hành vi và xây dựng cơ chế phòng ngừa phù hợp. Khi cả khu vực công và tư đều được kiểm soát chặt chẽ, môi trường quản lý và kinh doanh mới có thể vận hành minh bạch và ổn định.

Trên đây là toàn bộ tư vấn của chúng tôi, hy vọng rằng, những ý kiến tư vấn này, sẽ giúp làm sáng tỏ các vấn đề mà Quý vị đang quan tâm. Để có thể làm rõ hơn và chi tiết từng vấn đề nêu trên cũng như các vấn đề pháp lý mà quý vị đang cần tham khảo thêm ý kiến chuyên môn. Xin vui lòng liên hệ ngay cho chúng tôi theo địa chỉ email: luatsaosang@gmail.com hoặc qua tổng đài tư vấn: 0936.65.3636 để nhận được sự tư vấn, giải đáp và hỗ trợ từ Luật Sao Sáng. Trân trọng cảm ơn !