1. Khái niệm

Theo Điều 108 Bộ luật hình sự 2015 sửa đổi bổ sung 2017, tội phản bội Tổ quốc là “Công dân Việt Nam nào câu kết với nước ngoài nhằm gây nguy hại cho độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc, chế độ xã hội chủ nghĩa và Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, tiềm lực quốc phòng, an ninh”.

2. Mức độ nguy hiểm và hình phạt áp dụng

Tội phản bội Tổ quốc được coi là tội có mức độ nguy hiểm cao nhất đối với Nhà nước. Điều 108 Bộ luật Hình sự 2015 sửa đổi bổ sung 2017 quy định: hình phạt cơ bản là phạt tù từ 12 đến 20 năm, tù chung thân hoặc tử hình; người chuẩn bị phạm tội có thể bị phạt tù từ 1 đến 5 năm. Đặc biệt, đây là tội danh không có thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự.

3. Phân biệt với tội gián điệp

Tội phản bội Tổ quốc có nhiều điểm tương đồng với tội Gián điệp quy định tại Điều 110 Luật này, tuy nhiên cần phân biệt rõ:

Chủ thể: Nếu chủ thể của tội Gián điệp có thể là công dân Việt Nam, người nước ngoài hoặc người không có quốc tịch. Thì chủ thể của tội phản bội Tổ quốc bắt buộc phải là công dân Việt Nam, tức là người mang quốc tịch Việt Nam.

Mặt khách quan: Hành vi phạm tội trong tội Gián điệp được thể hiện dưới nhiều hình thức như: tiến hành hoặc tham gia hoạt động tình báo, phá hoại; tạo điều kiện cho các hoạt động tình báo hoặc phá hoại; thực hiện hành vi thám báo, chỉ điểm, chứa chấp, dẫn đường; hoặc cung cấp, thu thập bí mật Nhà nước hay các tài liệu, tin tức khác cho nước ngoài với mục đích chống phá Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Còn mặt khách quan của tội phản bội Tổ quốc thể hiện ở hành vi “cấu kết với nước ngoài” và mục đích “gây nguy hại” cho các lợi ích được pháp luật bảo vệ.

Mặt khách thể: Tội danh này xâm phạm trực tiếp đến an ninh quốc gia, đặc biệt là sự vững mạnh của Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Mục tiêu mà hành vi phạm tội hướng tới là phá hoại nền độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc; làm suy yếu chính quyền nhân dân và ảnh hưởng đến tiềm lực quốc phòng – an ninh quốc gia. Còn đối với tội phản bội Tổ quốc khách thể là những quan hệ xã hội được pháp luật hình sự bảo vệ, cụ thể là an ninh quốc gia. An ninh quốc gia được hiểu là sự ổn định, phát triển bền vững của chế độ xã hội chủ nghĩa và Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, sự bất khả xâm phạm độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc, tiềm lực quốc phòng, an ninh.

Mặt chủ quan: Người phạm tội thực hiện hành vi với lỗi cố ý trực tiếp, tức là họ nhận thức rõ tính chất nguy hiểm của hành vi. Trong khi đó, đối với tội phản bội Tổ quốc, yếu tố chủ quan có phạm vi rộng hơn, bao gồm cả động cơ phản bội lợi ích quốc gia nói chung, chứ không chỉ giới hạn ở việc tiếp tay cho nước ngoài.

Kết luận

Tội phản bội Tổ quốc là tội phạm đặc biệt nghiêm trọng, đe dọa trực tiếp đến sự tồn vong của đất nước. Việc hiểu đúng và áp dụng chính xác quy định pháp luật giúp bảo vệ nền độc lập dân tộc và củng cố khối đại đoàn kết toàn dân.