1. Căn cứ pháp lý điều chỉnh

Hành lang pháp lý hiện nay không chỉ dừng lại ở Luật Đầu tư và Luật Doanh nghiệp, mà mở rộng sang các lĩnh vực công nghệ, dữ liệu, giao dịch điện tử, sở hữu trí tuệ và thương mại quốc tế. Cụ thể:

• Luật Đầu tư 2020 quy định hình thức đầu tư, ngành nghề kinh doanh và điều kiện hoạt động đối với nhà đầu tư Việt Nam và nước ngoài.
• Luật Giao dịch điện tử 2023 thừa nhận giá trị pháp lý của hợp đồng điện tử, xác định cơ chế ký kết, lưu trữ dữ liệu và xác thực điện tử.
• Nghị định 52/2013/NĐ-CP về thương mại điện tử, sửa đổi bởi Nghị định 85/2021/NĐ-CP, quy định trách nhiệm sàn TMĐT, người bán, bảo vệ người tiêu dùng và nghĩa vụ minh bạch thông tin.
• Nghị định 13/2023/NĐ-CP về bảo vệ dữ liệu cá nhân yêu cầu doanh nghiệp phải xin sự đồng ý rõ ràng khi thu thập dữ liệu khách hàng.
• Luật Sở hữu trí tuệ sửa đổi 2022 bảo vệ quyền tác giả, nhãn hiệu, thương hiệu khi kinh doanh trên môi trường số.

Như vậy, khi chuyển đổi số, doanh nghiệp không chỉ thay đổi công nghệ, mà còn phải thay đổi tư duy quản trị pháp lý.

2. Xu hướng đầu tư – kinh doanh trong bối cảnh quốc tế, cơ hội và thách thức.

Xu hướng hiện nay

• Tăng mạnh hoạt động đầu tư xuyên biên giới: Doanh nghiệp Việt mở rộng thị trường, đặc biệt trong F&B, IT, chế biến – xuất khẩu.
• Kinh doanh qua nền tảng số: Bán hàng qua TikTok Shop, Amazon, Shopee Global trở thành kênh chủ lực.
• Ứng dụng AI, Big Data, Blockchain trong quản trị, marketing, giao dịch và vận hành chuỗi cung ứng.

Cơ hội mở rộng thị trường

Nền kinh tế số cho phép doanh nghiệp xuất khẩu sản phẩm thông qua sàn TMĐT quốc tế, dùng nền tảng thanh toán số, triển khai marketing toàn cầu. Một doanh nghiệp nhỏ tại Việt Nam có thể bán hàng cho khách tại Mỹ, Nhật hay EU chỉ qua TikTok Shop, Amazon hoặc website. Đây là cơ hội tăng trưởng chưa từng có.

Thách thức pháp lý đi kèm

Tuy nhiên, hoạt động xuyên biên giới kéo theo nhiều vấn đề pháp lý:

• Luật áp dụng trong hợp đồng là của nước nào?
• Nếu tranh chấp, giải quyết tại tòa án Việt Nam hay trọng tài quốc tế?
• Thuế đối với doanh thu nước ngoài được kê khai ra sao?

Điều này yêu cầu khung pháp lý linh hoạt và doanh nghiệp phải tuân thủ chuẩn quốc tế hơn nữa nếu không chuẩn hóa hợp đồng và cơ chế thuế, doanh nghiệp dễ mất lợi thế, mất tiền, thậm chí bị xử phạt.

3. Những vấn đề pháp lý doanh nghiệp cần lưu ý

3.1. Điều kiện đầu tư và ngành nghề có điều kiện

Theo Luật Đầu tư 2020, nhà đầu tư cần xác định rõ:

• Ngành nghề kinh doanh có bị cấm, hạn chế hay phải xin giấy phép hay không;
• Nghĩa vụ báo cáo khi có vốn nước ngoài hoặc thay đổi thành viên góp vốn.

3.2. Hợp đồng thương mại điện tử và giao dịch số

Luật Giao dịch điện tử 2023 khẳng định hợp đồng điện tử có giá trị pháp lý như hợp đồng giấy nếu đáp ứng:

• Xác định được chủ thể giao dịch (qua chữ ký số, OTP, email định danh, tài khoản xác thực…)
• Dữ liệu điện tử được bảo toàn và lưu trữ ổn định
• Các bên thể hiện ý chí tự nguyện

Điều đó đồng nghĩa với việc:

Từ việc đặt hàng online, ký hợp đồng dịch vụ qua email, đến hợp đồng xuất khẩu đều có thể được công nhận hợp pháp nếu thực hiện đúng cách.

Rủi ro phát sinh khi:

• Ký hợp đồng qua email không có xác thực danh tính;
• Không lưu trữ dữ liệu hợp đồng đầy đủ → không có chứng cứ khi tranh chấp;
• Điều khoản không rõ ràng → bên yếu thế chịu thiệt.

Do đó, doanh nghiệp cần quy chuẩn hóa quy trình giao kết và lưu trữ hợp đồng điện tử.

3.3. Thuế trong thương mại số và quốc tế

• Hoạt động kinh doanh online phải kê khai thuế, kể cả doanh thu từ sàn nước ngoài.
• Đặc biệt lưu ý thuế nhà thầu, thuế GTGT, thuế thu nhập quốc tế.

3.4. Bảo vệ dữ liệu cá nhân và an ninh mạng

Theo Nghị định 13/2023/NĐ-CP, doanh nghiệp thu thập dữ liệu người dùng phải có sự đồng ý rõ ràng, minh bạch về mục đích sử dụng.

3.5. Quyền sở hữu trí tuệ trong môi trường số

• Thương hiệu, logo, sản phẩm số dễ bị sao chép;
• Doanh nghiệp nên đăng ký sở hữu trí tuệ sớm, đặc biệt khi mở rộng ra thị trường quốc tế.

4. Khuyến nghị pháp lý cho doanh nghiệp trong thời kỳ chuyển đổi số

• Xây dựng bộ quy trình pháp lý nội bộ: hợp đồng, dữ liệu, nhân sự, thuế.
• Đăng ký nhãn hiệu và bản quyền trước khi giới thiệu ra thị trường.
• Áp dụng chữ ký điện tử, hóa đơn điện tử, phần mềm quản trị số.
• Tham vấn luật sư thương mại quốc tế khi ký hợp đồng với đối tác nước ngoài.

Doanh nghiệp chỉ thực sự “chuyển đổi số thành công” khi vừa nắm chắc quan điểm chiến lược kinh doanh, vừa quản trị tốt hệ thống pháp lý đi kèm. Việc đầu tư đúng pháp lý sẽ giúp doanh nghiệp an toàn, ổn định và bền vững trong môi trường cạnh tranh toàn cầu.

Trên đây là toàn bộ tư vấn của chúng tôi, hy vọng rằng, những ý kiến tư vấn này, sẽ giúp làm sáng tỏ vấn đề mà Quý vị đang quan tâm. Để có thể làm rõ hơn và chi tiết từng vấn đề nêu trên cũng như các vấn đề pháp lý mà Quý vị đang cần tham khảo thêm ý kiến chuyên môn. Xin vui lòng liên hệ ngay cho chúng tôi theo địa chỉ email: luatsaosang@gmail.com hoặc qua Tổng đài tư vấn: 0936.65.3636 để nhận được sự tư vấn, giải đáp và hỗ trợ từ Luật Sao Sáng. Trân trọng cảm ơn!