1. Căn cứ pháp lý

• Luật Quản lý thuế năm 2019 (có hiệu lực từ 01/7/2020);

• Nghị định số 126/2020/NĐ-CP quy định chi tiết thi hành Luật Quản lý thuế;

• Thông tư số 80/2021/TT-BTC hướng dẫn về quản lý thuế;

• Nghị định số 125/2020/NĐ-CP quy định xử phạt vi phạm hành chính về thuế và hóa đơn.

Các văn bản này là cơ sở pháp lý điều chỉnh trách nhiệm khai, nộp và giải trình số liệu thuế của doanh nghiệp trước cơ quan quản lý.

2. Báo cáo giải trình thuế là gì?

Báo cáo giải trình thuế là văn bản do doanh nghiệp lập để làm rõ, giải thích, chứng minh tính đúng đắn của số liệu kê khai, quyết toán thuế khi cơ quan thuế có yêu cầu.

Thông thường, yêu cầu giải trình được đưa ra trong các trường hợp:

• Có sai lệch, bất thường giữa tờ khai thuế và dữ liệu quản lý của cơ quan thuế;

• Doanh nghiệp kê khai âm, lỗ, khấu trừ lớn hoặc hoàn thuế vượt mức bình thường;

• Khi có thanh tra, kiểm tra thuế hoặc rà soát thông tin từ hệ thống hóa đơn điện tử;

• Khi doanh nghiệp có dấu hiệu chậm nộp, nộp thiếu hoặc trốn thuế.

3. Nội dung cơ bản của báo cáo giải trình thuế

Một báo cáo giải trình thuế đầy đủ cần có:

• Thông tin doanh nghiệp: tên, mã số thuế, địa chỉ trụ sở, người đại diện pháp luật;

• Căn cứ pháp lý và lý do giải trình: nêu rõ yêu cầu của cơ quan thuế hoặc vấn đề chênh lệch phát sinh;

• Số liệu đối chiếu: bảng tổng hợp chi tiết giữa số liệu doanh nghiệp kê khai và số liệu do cơ quan thuế cung cấp;

• Phân tích nguyên nhân: chỉ rõ lý do sai lệch (do lỗi kế toán, cập nhật hóa đơn, chậm báo cáo, điều chỉnh sau kiểm toán…);

• Tài liệu kèm theo: hóa đơn, hợp đồng, chứng từ kế toán, sao kê ngân hàng, biên bản kiểm kê, v.v.;

• Cam kết và chữ ký xác nhận của người đại diện theo pháp luật hoặc kế toán trưởng.

Lưu ý: Báo cáo giải trình thuế không phải là tờ khai bổ sung, mà là văn bản hành chính giải thích số liệu theo yêu cầu của cơ quan thuế.

4. Nghĩa vụ pháp lý và trách nhiệm của doanh nghiệp

Theo Điều 60 Luật Quản lý thuế 2019, người nộp thuế có nghĩa vụ:

• Giải trình, cung cấp thông tin, tài liệu theo yêu cầu của cơ quan thuế trong quá trình quản lý, kiểm tra;

• Kê khai trung thực, chính xác, đầy đủ các khoản thuế phát sinh;

• Lưu giữ chứng từ, sổ sách trong ít nhất 10 năm kể từ ngày kết thúc năm tài chính.

Nếu doanh nghiệp không giải trình hoặc giải trình sai sự thật, có thể bị:

• Xử phạt hành chính từ 2 triệu đến 25 triệu đồng (Điều 19 Nghị định 125/2020/NĐ-CP);

• Truy thu, tính tiền chậm nộp và phạt vi phạm theo mức từ 10% đến 20% số tiền thuế thiếu;

• Trường hợp cố ý gian lận, có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo Điều 200 Bộ luật Hình sự 2015 (tội trốn thuế).

5. Một số lưu ý thực tiễn khi lập báo cáo giải trình thuế

• Kiểm tra đối chiếu nội bộ giữa báo cáo tài chính, sổ kế toán và tờ khai thuế trước khi nộp;

• Xác định nguyên nhân sai lệch rõ ràng (do kỹ thuật, kế toán, chuyển kỳ hay nhầm mã số thuế...);

• Đính kèm chứng từ chứng minh để tăng tính thuyết phục;

• Gửi đúng thời hạn nêu trong văn bản yêu cầu (thông thường 5 – 10 ngày làm việc);

• Nếu vướng mắc, nên có công văn xin gia hạn thời gian giải trình để tránh bị xử phạt vì chậm nộp.

Báo cáo giải trình thuế không chỉ là nghĩa vụ hành chính, mà còn là công cụ bảo vệ doanh nghiệp trước các quyết định xử phạt hoặc truy thu thuế không chính xác. Việc chuẩn bị kỹ, trung thực và có căn cứ pháp lý rõ ràng sẽ giúp doanh nghiệp giảm thiểu rủi ro và thể hiện sự hợp tác tốt với cơ quan thuế.

Công ty Luật TNHH Sao Sáng cung cấp dịch vụ tư vấn và hỗ trợ doanh nghiệp lập báo cáo giải trình thuế, làm việc với cơ quan thuế, và xử lý tranh chấp về thuế. Với đội ngũ luật sư, chuyên viên kế toán – thuế chuyên sâu, Luật Sao Sáng cam kết giúp doanh nghiệp tuân thủ đúng quy định, hạn chế rủi ro, bảo vệ quyền lợi hợp pháp trước cơ quan thuế.