1. Căn cứ pháp lý điều chỉnh

• Luật Phòng, chống ma túy 2021;
• Nghị định 109/2021/NĐ-CP quy định chi tiết về quy trình xác định tình trạng nghiện;
• Thông tư 18/2021/TT-BYT quy định chuyên môn y tế trong chẩn đoán tình trạng nghiện.

2. Các hình thức xác định tình trạng nghiện

Theo Nghị định 109/2021/NĐ-CP, việc xác định có hai luồng chính: tự nguyện và theo đề nghị (bắt buộc).

2.1. Xác định tình trạng nghiện tự nguyện

Áp dụng cho người nghi ngờ bản thân nghiện và tự nguyện đề nghị xác định:

• Nộp đơn: Người có nhu cầu hoặc đại diện hợp pháp (nếu dưới 18 tuổi hoặc mất năng lực hành vi) nộp Đơn theo Mẫu số 01, kèm giấy tờ tùy thân.
• Khám và xét nghiệm: Cơ sở y tế lập hồ sơ bệnh án, tiến hành các bước thăm khám, xét nghiệm theo Thông tư 18/2021/TT-BYT.
• Kết quả: Cơ sở y tế cấp Phiếu xác định tình trạng nghiện (Mẫu số 03).

2.2. Xác định tình trạng nghiện theo đề nghị (bắt buộc)

Áp dụng đối với 4 trường hợp được quy định tại Điều 27 Luật 2021.

• Lập hồ sơ ban đầu: Cơ quan công an xã/huyện phát hiện đối tượng thuộc diện phải xác định, lập hồ sơ trong vòng 05 ngày làm việc (Mẫu số 02 + tài liệu liên quan).
• Chuyển hồ sơ: Gửi tới cơ sở y tế có thẩm quyền.
• Chẩn đoán y khoa: Thực hiện theo quy trình chuyên môn của Bộ Y tế.
• Phản hồi kết quả: Phiếu xác định (Mẫu số 04) gửi về cơ quan công an để làm căn cứ xử lý tiếp theo.

3. Tiêu chuẩn y khoa để kết luận nghiện

Một người được xác định là nghiện ma túy nếu thỏa mãn ít nhất 3/6 tiêu chuẩn sau, trong ít nhất 01 tháng hoặc lặp lại trong vòng 12 tháng:

1. Dung nạp (cần tăng liều để đạt hiệu quả như trước).
2. Triệu chứng cai khi giảm/ngừng sử dụng (mất ngủ, buồn nôn, co cứng bụng, giãn đồng tử…).
3. Khó kiểm soát hành vi sử dụng.
4. Dành nhiều thời gian cho việc tìm kiếm, sử dụng chất ma túy.
5. Vẫn tiếp tục dùng dù biết rõ hậu quả có hại.
6. Trạng thái cai ma túy rõ rệt về thể chất hoặc tâm thần.

Việc kết luận chỉ do cơ sở y tế đủ điều kiện với đội ngũ y, bác sĩ được đào tạo chuyên môn thực hiện. Đây là một hoạt động khám chữa bệnh có tính chất pháp lý, không thể tùy tiện tiến hành ngoài khuôn khổ luật định.

4. Thách thức đặt ra

• Áp lực thời gian: Quy định 05 ngày của cơ quan công an khó đáp ứng đầy đủ yêu cầu chẩn đoán y khoa.
• Đồng bộ dữ liệu: Cần sự phối hợp giữa hồ sơ hành chính và bệnh sử y tế.
• Bảo đảm quyền con người: Phân biệt rõ ràng giữa vi phạm hành chính và bệnh lý để tránh áp dụng sai biện pháp.

Kết luận

Xác định tình trạng nghiện ma túy ở Việt Nam hiện nay là một quy trình pháp lý – y tế kết hợp, vừa bảo đảm yêu cầu quản lý nhà nước, vừa tôn trọng nguyên tắc chăm sóc sức khỏe. Tuy nhiên, sự khác biệt giữa tốc độ xử lý hành chính và độ chính xác chuyên môn y khoa vẫn còn là thách thức, đòi hỏi cải tiến cơ chế phối hợp trong thời gian tới.

Trên đây là toàn bộ tư vấn của chúng tôi, hy vọng rằng, những ý kiến tư vấn này, sẽ giúp làm sáng tỏ các vấn đề mà Quý vị đang quan tâm. Để có thể làm rõ hơn và chi tiết từng vấn đề nêu trên cũng như các vấn đề pháp lý mà Quý vị đang cần tham khảo thêm ý kiến chuyên môn. Xin vui lòng liên hệ ngay cho chúng tôi theo địa chỉ email: luatsaosang@gmail.com hoặc qua tổng đài tư vấn: 0936.65.3636 - 0972.17.27.57 để nhận được sự tư vấn, giải đáp và hỗ trợ từ Luật Sao Sáng. Trân trọng cảm ơn!