1. Khái niệm các giai đoạn thực hiện tội phạm

Giai đoạn thực hiện tội phạm là các bước trong quá trình phạm tội cố ý, thể hiện mức độ phát triển nhất định của tội phạm, được quy định bao gồm ba bước cơ bản: chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt và tội phạm hoàn thành. Đối với phạm tội vô ý, khoa học luật hình sự không quy định các giai đoạn trong quá trình phạm tội.

Các giai đoạn thực hiện tội phạm được phân biệt bởi các dấu hiệu, nhằm đánh giá diễn biến thực hiện ý định phạm tội, làm cơ sở cho việc xác định trách nhiệm hình sự và quyết định hình phạt.

2. Các giai đoạn thực hiện tội phạm

2.1 Chuẩn bị phạm tội

Theo quy định tại khoản 1 Điều 14 Bộ luật Hình sự năm 2015 thì chuẩn bị phạm tội là tìm kiếm, sửa soạn công cụ, phương tiện hoặc tạo ra những điều kiện khác để thực hiện tội phạm hoặc thành lập, tham gia nhóm tội phạm. Trừ trường hợp đối với:

• Tội hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân
• Tội khủng bổ hoặc khủng bố nhằm chống chính quyền nhân dân mà thuộc trường hợp thành lập, tham gia tổ chức khủng bố, tổ chức tài trợ khủng bố

Về đặc điểm của giai đoạn chuẩn bị phạm tội:

Thứ nhất, giai đoạn này tồn tại dưới dạng hành vi, người phạm tội chưa thực hiện hành vi phạm tội nhưng có hành vi chuẩn bị liên quan trực tiếp đến quá trình thực hiện tội phạm.

Thứ hai, ý định phạm tội đã biểu hiện ra bên ngoài.

Thứ ba, việc không thực hiện hành vi phạm tội là do nguyên nhân khách quan. Đặc điểm này là để phân biệt với tự ý nửa chừng chấm dứt phạm tội.

Khái niệm chuẩn bị phạm tội không được đặt ra đối với tội phạm có cấu thành hình thức. Người chuẩn bị phạm một trong các tội quy định tại khoản 2 Điều 14 Bộ luật Hình sự 2015 thì phải chịu trách nhiệm hình sự.

Riêng đối với người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi chỉ phải chịu trách nhiệm hình sự ở giai đoạn chuẩn bị phạm tội đối với tội giết người, tội cố ý gây thương tích, tội cướp tài sản và tội bắt cóc nhằm chiếm đoạt tài sản.

Đối với trường hợp chuẩn bị phạm tội, hình phạt được quyết định trong phạm vi khung hình phạt được quy định trong các điều luật cụ thể.

 

 

2.2 Phạm tội chưa đạt

Điều 15 BLHS 2015 quy định: “Phạm tội chưa đạt là cố ý thực hiện tội phạm nhưng không thực hiện được đến cùng vì những nguyên nhân ngoài ý muốn của người phạm tội”.

Về đặc điểm của giai đoạn này:

Thứ nhất, người phạm tội đã trực tiếp thực hiện tội phạm.

Thứ hai, hành vi phạm tội chưa được thực hiện đến cùng, chưa thỏa mãn hết các dấu hiệu về mặt khách quan trong cấu thành tội phạm.

Thứ ba, việc không thực hiện đến cùng hành vi phạm tội là do nguyên nhân khách quan ngoài ý muốn của người phạm tội.

Người phạm tội chưa đạt phải chịu trách nhiệm hình sự về tội phạm chưa đạt. Về hình phạt trong trường hợp này, khoản 3 Điều 57 BLHS 2015 có quy định: “Đối với trường hợp phạm tội chưa đạt, nếu điều luật được áp dụng có quy định hình phạt cao nhất là tù chung thân hoặc tử hình thì áp dụng hình phạt tù không quá 20 năm; nếu là tù có thời hạn thì mức hình phạt không quá ba phần tư mức phạt tù mà điều luật quy định”.

Căn cứ vào tâm lý người phạm tội đối với việc phạm tội chưa đạt, khoa học pháp lý còn chia thành chưa đạt đã hoàn thành và chưa đạt chưa hoàn thành.

- Đối với phạm tội chưa đạt đã hoàn thành: người phạm tội đã thực hiện đầy đủ những hành vi mà họ cho là cần thiết để gây ra hậu quả, nhưng vì nguyên nhân khách quan mà hậu quả đó không xảy ra.

- Đối với phạm tội chưa đạt chưa hoàn thành: người phạm tội chưa thực hiện hết các hành vi mà họ cho là cần thiết để gây ra hậu quả mong muốn, nhưng vì nguyên nhân khách quan nên hậu quả cũng không xảy ra.

2.3 Tội phạm hoàn thành

Tội phạm hoàn thành là trường hợp hành vi phạm tội làm thỏa mãn tất cả các dấu hiệu được nêu trong cấu thành tội phạm. Về nguyên tắc, mọi hành vi tội phạm hoàn thành đều phải chịu trách nhiệm hình sự.

Đối với cấu thành tội phạm hình thức: tại thời điểm hoàn thành, tội phạm chỉ cần đáp ứng dấu hiệu là hành vi nguy hiểm cho xã hội.

Đối với cấu thành tội phạm vật chất: tại thời điểm hoàn thành, tội phạm phải thỏa mãn đủ các dấu hiệu khách quan của cấu thành tội phạm: hành vi nguy hiểm, hậu quả xảy ra, mối quan hệ giữa hành vi và hậu quả.

2.4 Tự ý nửa chừng chấm dứt việc phạm tội

Theo quy định tại Điều 16 BLHS năm 2015 thì tự ý nửa chừng chấm dứt việc phạm tội là tự mình không thực hiện tội phạm đến cùng tuy không có gì ngăn cản. Việc chấm dứt phải ở giai đoạn chuẩn bị phạm tội hoặc phạm tội chưa đạt.

Người tự ý nửa chừng chấm dứt việc phạm tội được miễn trách nhiệm hình sự về tội định phạm. Nếu hành vi thực tế đã thực hiện có đủ yếu tố cấu thành của một tội khác, thì người đó phải chịu trách nhiệm hình sự về tội này.

 

Trên đây là tư vấn của chúng tôi. Chúng tôi hy vọng rằng, ý kiến tư vấn của chúng tôi sẽ giúp làm sáng tỏ các vấn đề mà bạn đang quan tâm. Trên từng vấn đề cụ thể, nếu bạn cần tham khảo thêm ý kiến chuyên môn của chúng tôi, xin hãy liên hệ trực tiếp với chúng tôi theo địa chỉ email: luatsaosang@gmail.com hoặc qua Tổng đài tư vấn: 0936.65.3636 – 0972.17.27.57 để nhận được sự tư vấn, hỗ trợ từ Luật Sao Sáng. Trân trọng cảm ơn!