1. Độ tuổi chịu trách nhiệm hình sự

Theo Điều 12 của Bộ luật hình sự năm 2015 (được sửa đổi, bổ sung bởi Luật 12/2017/QH14 Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự số 100/2015/QH13 năm 2017)

- Từ đủ 16 tuổi trở lên: Phải chịu trách nhiệm hình sự về mọi tội phạm, trừ những tội phạm mà Bộ luật có quy định khác

- Từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi: Chỉ phải chịu trách nhiệm hình sự về tội phạm rất nghiêm trọng, tội phạm đặc biệt nghiêm trọng quy định tại các điều 123, 134, 141, 142, 143, 144, 150, 151, 168, 169, 170, 171, 173, 178, 248, 249, 250, 251, 252, 265, 266, 286, 287, 289, 290, 299, 303 và 304

- Dưới 14 tuổi: Không chịu trách nhiệm hình sự

2. Các loại tội phạm người chưa thành niên phải chịu trách nhiệm

Đối với người từ 14-16 tuổi, chỉ chịu trách nhiệm về các tội nghiêm trọng được liệt kê cụ thể, bao gồm:

- Các tội xâm phạm tính mạng, sức khỏe (giết người, cố ý gây thương tích)

- Các tội xâm phạm tự do, danh dự, nhân phẩm (hiếp dâm, cưỡng dâm)

- Các tội xâm phạm sở hữu (cướp tài sản, cướp giật tài sản)

- Các tội ma túy nghiêm trọng

- Một số tội khác được quy định cụ thể

Đối với người từ 16-18 tuổi, chịu trách nhiệm về mọi loại tội phạm như người thành niên.

3. Biện pháp xử lý hình sự đối với người chưa thành niên

 

Theo quy định tại Điều 91,Điều 92, Điều 98, Điều 101 của Bộ luật hình sự (sửa đổi bởi Luật 59/2024/QH15), các biện pháp bao gồm:

Các hình phạt chính:

- Cảnh cáo

- Phạt tiền (với mức giảm nhẹ)

- Cải tạo không giam giữ

- Tù có thời hạn (thời gian ngắn hơn người thành niên)

Lưu ý quan trọng: Không áp dụng hình phạt tù chung thân hoặc tử hình đối với người chưa thành niên.

4. Biện pháp tư pháp thay thế

Miễn trách nhiệm hình sự với các biện pháp giám sát, giáo dục:

Theo Điều 15 và Điều 16 của Thông tư liên tịch 6/2018, có thể áp dụng:

- Khiển trách

- Hòa giải tại cộng đồng: Yêu cầu sự đồng ý của người bị hại và kết quả hòa giải thành công

- Giáo dục tại xã, phường, thị trấn: Dưới sự giám sát của UBND cấp xã

5. Xử lý vi phạm hành chính

Nguyên tắc xử lý: Theo Điều 134 của Luật xử lý vi phạm hành chính năm 2012 (sửa đổi bởi Luật 67/2020/QH14:

- Chỉ xử lý khi cần thiết nhằm giáo dục, giúp đỡ sửa chữa sai lầm

- Bảo đảm lợi ích tốt nhất cho người chưa thành niên

- Xử phạt nhẹ hơn so với người thành niên

- Người 14-16 tuổi: Không áp dụng phạt tiền

- Người 16-18 tuổi: Mức phạt tiền không quá 1/2 mức áp dụng với người thành niên

 

Các hình thức xử phạt: Theo Điều 135:

- Cảnh cáo

- Phạt tiền (với hạn chế theo độ tuổi)

- Tịch thu tang vật, phương tiện vi phạm

 

Biện pháp xử lý hành chính: Theo Điều 136:

- Giáo dục tại xã, phường, đặc khu

- Đưa vào trường giáo dưỡng (theo Điều 92 cho các trường hợp nghiêm trọng)

6. Ưu đãi trong thi hành án

Theo Điều 9 của Thông tư liên tịch 2/2013, phạm nhân chưa thành niên được:

- Giảm thời hạn chấp hành án sớm hơn (chỉ cần chấp hành 1/4 thời gian)

- Mức giảm cao nhất 4 năm/lần

- Có thể được miễn chấp hành phần còn lại nếu lập công hoặc mắc bệnh hiểm nghèo

7. Phân tích thực tiễn và khuyến nghị

Trong thực tiễn:

- Cơ quan tư pháp ưu tiên áp dụng các biện pháp giáo dục thay thế trước khi xem xét truy cứu trách nhiệm hình sự

- Vai trò của gia đình và cộng đồng được đặc biệt chú trọng trong quá trình giáo dục, cải tạo

- Hồ sơ tư pháp của người chưa thành niên được bảo mật đặc biệt

Rủi ro pháp lý cần lưu ý:

- Việc xác định chính xác độ tuổi khi phạm tội rất quan trọng

- Cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa gia đình, nhà trường và cơ quan chức năng

- Việc tái phạm có thể dẫn đến áp dụng các biện pháp nghiêm khắc hơn

Lưu ý về sự thay đổi cơ cấu tổ chức: Kể từ 1/3/2025, Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội đã được sáp nhập vào Bộ Nội vụ, do đó các chức năng liên quan đến trẻ em và người chưa thành niên sẽ thuộc thẩm quyền của Bộ Nội vụ.

 

Trên đây là toàn bộ tư vấn của chúng tôi, hy vọng rằng, những ý kiến tư vấn này, sẽ giúp làm sáng tỏ các vấn đề mà Quý vị đang quan tâm. Để có thể làm rõ hơn và chi tiết từng vấn đề nêu trên cũng như các vấn đề pháp lý mà quý vị đang cần tham khảo thêm ý kiến chuyên môn. Xin vui lòng liên hệ ngay cho chúng tôi theo địa chỉ email: luatsaosang@gmail.com hoặc qua tổng đài tư vấn: 0936.65.3636 để nhận được sự tư vấn, giải đáp và hỗ trợ từ Luật Sao Sáng. Trân trọng cảm ơn !